DUODECIM Tabulae

DUODECIM Tabulae

praecipuum Romavae Iurisprudentiae caput, Ius Papirianum sequurae sunt hoc modo. Initio civitatis populus sine lege certa, sine iure certo primum agere instituit, omniaqueve mann Regis gubernabantur. Postea auctâ ad aliquem modum civitate, ipse Romulus in partes 30. seu Curias populo diviso leges quasdam Curiatas ad populum tulit: tulêrunt et sequentes Reges quas omnes Sext. Papitius, tempore Superbi, in unum collegit, unde Ius civile Papitianum ortum: de quo singularem scripsit librum Gran. Flac. Liciniatus, in quo Romuli, Numae Pompilii, aliorumqueve Regum leges exposuit. Exactis dein Regibus, lege Ttibunitiâ in usu esse ius Papirianum desiit, omnibusqueve Regiis legibus abolitis, Pop. Rom. iterum incerco magisiure et consuetudine potius quam lege, per 20. circiter annos nti coepit. Iraqueve A. U. C. 291. C. Terentius Aria Trib. Pl. Coss. L. Lucretio Tricipitino et T. Veturio Gemino, legem se promulgaturum professus est, de Quinque viris legum de Consulari imperio scribendarum causâ creandis. Sed resistentibus acriter primum Patribus, et Praefecto urbis Q. Fabio, deinde etiam Consulibus, perlata ea non est. Verum rum insequenti anno, P. Volumnio et Servio Sulpltio Cametino Coss. legem Teremillam a toro Collegio relatam Liv. docet l. 3. c. 9. et 10. Dionyl. veto l. 10. non relatam eam hoc Anno fuisse, sed Collegium Tribunorum ad populum tulisse, de Decemviris legum scribendarum creandis, ex quorum praescripro omnia tam privatim, quâm publice gererentur, auctor est. Certatum exin aliquot Annos, inter Patricios et plebem de huius legis promulgatione, donec tandem A. 299. Spurio Tarpeio, A. Aerernio Coss. Senarus consultum factum est, ut Legati mitterentur ad Graecas urbes, quae sunt in Italia: alii Athenas, qui peterent a Graecis leges optimas et instituto suo convenientissimas. Missi itaqueve sunt Sp. Posthumius, Ser. Sulpitios, A. Manlius, quibus Anno tertio reversis, Tribuni Pl. urserunt ut Legumlatores createntur: sic eiurantibus Magistratum Ap. Claudio et T. Genutio, qui in sequentem Annum Coss. designati erant, et Tribunorum, Aedilium, Quaestorum Magistratu aliisqueve ad rempus antiquatis, Comitiis centuriatis Decemviti creati sunt, qui An. 302. assumpris civitatis gubernaculis Remp. constituere sunt aggressi. Hi leges conscriptas tum ex Graecorum iure tum e patriis consuetudinibus proposuêrunt in decem tabulis cognoscendas cuilibet, ferentes admoneri se a privatis hominibus et hoc agentes, ut leges placerent omnibus: diuque consultavêrunt cum Proceribus, revocantes ad exactissimum examen singulas. Ubi vero visae sunt bene habere, primtim Senatu coacto, nemine contradicente, Senatusconsultum de iis fecêrunt: deinde Centuriatis Comitiis in praesentia Pontificum, Augurum, aliorumqueve Sacerdorum, a re divina exorsi, calculos dedêrunt Centuriis: tum plebiscito quoqueve confirmatas, et in aereas columnas incisas, unâ serie proposuêrunt in loco fori maxime conspicuo. Sequenti Anno 303. cum adhuc Leges quaedam deesse viderentur, ad perfectionem Iuris, additae sunt ab iisdem Decemviris adhuc duae, ut sic XII. Tabb. numetus conficeretur, de quibus ita Cic. de Oratore: Plurima est in XII. Tabulis antiquitatis effigies, quod et verborum prisca vetustas cognoscitur, et actionum genera quaedam Maiorum consuetudinem vitamqueve declarant. Sive quis crvilem scientiam contempletur, totam hanc, descriptis omnibus civitatis utilitatibus ac partibus XII. Tabb. contineri videbit is: sive quem ista praepotens et gloriosa vita delectat (dicam audacius.) hosce habet fontes omnium disputationem suarum, qui iure civili et legibus continentur. Fremant omnes licet, dicam quod sentio: Bibliothera mehercule omnium Philosophorum unus mihi videtur XII. Tabularum libellus, si quis legum fontes et capita viderit, et auctoritatis

pondere et utilitatis ubertate superare. Vide quoqueve eundem l. 2. de Leg. Liv. Dionys. etc. Quod magis dolendum est, earum nil nisi fragmenta quaedam, hinc inde in Auctoribus dispersa, superesse: in quibus colligendis ptimus operam suam collocavit Aymarus Rivallius Allobrox eafqueve est interpretatus Hist. Civ. l. 2. Hunc sequuti Oldendorpius Germanus et Franc. Balduin. quorum hic earum sententiam prolixe ostendit, et quomodo ex histabulis Ius fluxerit civile, conferendo cum Pandectis declaravit. His successere Ft. Hotomann. Iac. Cuiac. Iac. Raevard. pandulphus Prateius, Adr. Turneb Ios. Scalig. et Iustus Lipsisius, nec non Lud. Cario et Ioh. Rosinus Antiqq. Rom. l. 8. qui omnes utilissimis commentariis quidquid ex his Legibus reliquum est illustrarunt. Ipsas vero integras Iurecoss. veteres Sextus Aelius, Servius Sulpitius Labeo et Caius, quorum vix nomina reliqua sunt, eruditis scriptis suis expllcuêre. Auson. corum triparcitam divisionem fuisse scribit, ita ut prima pars egerit de Iure sacro: Secunda de Iure publico: Tertia de Iure privato: De Iure sacro, unicum restat Caput: Sacra privata perpetuo manento: coetera omnia de funeribus et sepulchris agunr. De Iure publico paulo plura superant, Tertiae partis reliqui sunt Tituli: De Parria potestate, de Testamentis ac Tutoribus, de suspectis Tutoribus, de legatis et heredibus, de in Ius vocando, de Iudiciis, de re iudicata, de emptione venditione et usucapionibus, de Collegiis, de Scrivitutibus et Finibus regundis, de Iniuriis diisque delictis, de Furtis. Vide Rosin. retro laudatum. primam omnium in XII. Tabb. legum ab hisce verbis, Si. in ius vocat etc. incepisse docer I. Gothofred. ad duod. Tabb. cuius cum tria aut quatuor fuerint Capita, horum ultimum laudat A. Gell. l. 20. c. 1. his verbis: Verba sunt haec de lege, Si. in. ius. vocat. Unde colligit Oisel. vereibus in more fuisse, eum e XII. Tabb. legis Caput aliquod referrent, ut legis principium ἀπὶ τȏυ κοινοῦ praemitterent: quemadmodum hodie adhuc quamplurimi, cum legis caput, sive paragraphum laudant, prima ipsius legis verba praenorare ferme solent. Vide eum Notis in loc. Cell. praefat.